...á forsendum hvers?

Í fyrra gerði ég slæmt ástand í félagslegum táknmálstúlkunarmálum að umtalsefni á gamla blogginu mínu, þá var tilefnið að félagslegi táknmálstúlkunarsjóðurinn var tómur um miðjan nóvember í fyrra þannig að ansi fátt var um að heyrnarlausir fengi einhverjum pöntunum sínum á félaglegum grundvelli annað í desember mánuði í fyrra.  

Nú er aftur komin desember og ágætt er að skoða aðeins hvernig málin standa.  Enn er til eitthvað eftir af þeim tíu miljónum sem úthlutað er til félagslegrar túlkunar, allavega svona gróflega áætlað er til eftir svona í kringum miljón. Það eru góðu fréttirnar, en það segir mér þó ekki að allt sé í sómanum. 

Nú er komin annarskonar vandi sem stafar því miður hefur sinnuleysi eða öllu heldur aðgerðarleysi menntamálaráðherra í beiðni Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra um gjaldskrárhækkun á hverri unninni táknmálstúlkaðri klukkustund.  Þetta sinnuleysi hefur verið þvílíkur áhrifavaldur að einkarekin túlkaþjónusta treysti sér ekki til að sinna þessari þjónustu á svona lágum taxta því kostnaður við þjónustuna stæði engan veginn undir sér og var einkafyrirtækinu Hraðar Hendur lokað í sumar.  Sérmenntaðir túlkar sem þar unnu fóru í aðra vinnu. 

Kom þá til kasta Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og heyrnarskertra (skammst: SHH)  sem er ríkisrekin stofnun að annast alla túlkaþjónustu héðan af.  Því miður hefur SHH ekki getað annað öllum pöntunum og síðustu mánuði hafa verið uppi tölur að fjöldi neitana við túlkapöntnum slagi hátt upp í 40%.  Það er ekki allt því nú er að sjá að lítið berst af pöntunum því notendur sjá engan hag í að senda pöntun sem þeir fyrirfram reikna með að fái neitun, frekar sitja þeir heima og einangra sig og eru þar með komnir í sama ástand og var fyrir tíma félagslega túlkunarsjóðsins.  Í fyrra störfuðu þar sjö túlkar í fullu starfi en núna eru þeir fimm og engan veginn er hægt að anna öllum pöntunum. Túlkaþjónsta SHH er rekin með bullandi tapi og fyrir löngu byrjuð að soga til sín fjármagn sem ætti að fara í önnur verkefni SHH eins og segir í lögum til dæmis;  rannsóknir á táknmáli, táknmálsnámskeið og þróunarverkefni svo eitthvað sé nefnt.

Á sínum tíma, í byrjun þessa árs þegar gjaldskrárhækkun kom til umræðu í stjórn SHH en þar sat ég sem fulltrúi Félags heyrnarlausra og kom sjónarmiðum Félags heyrnarlausra á framfæri sem vildi mótmæla gjaldskrárhækkunni, því Félag heyrnarlausra sá fram á að með hækkunni myndi félagslegi túlkunarsjóðurinn klárast miklu fyrr en í fyrra.  Fulltrúar Félags heyrnarlausra fóru á fund menntamálaráðherra og útskýrðu rök fyrir neitun sinni að hækka gjaldskránna.  Forstöðumaður SHH fór líka á fund menntamálaráðherra og útskýrði fyrir henni nauðsyn þess að hækkun gjaldkrárnar næði fram að ganga. 

Nú tæpum 11 mánuðum eftir þessa heimsóknir til ráðherra hefur SHH enn barist að fá gjaldskrárhækkun í gegn.  Ekkert hefur heyrst frá ráðherra.   Nú þegar ég hugsa hvort hækkunin á sínum tíma hefði átt að vera gerð og réttlætanleg í alla staði þá sé ég að það hefði ekki skipt neinu máli.  Þessi mál eru hvort sem er enn í sömu hjólförunum og voru fyrir tilkomu félagslega túlkunarsjóðsins sem menntamálaráðherra töfraði svo yndislega vel fram úr rassvasanum öllum að óvörum í þingsal í nóvember 2004.  Mig minnir að ég hafi verið sú eina sem ekki brosti við þessu snilldarbragði menntamálaráðherra en afar fáir tóku eftir því og þeir fáu sem tóku eftir því slógu á puttana á mér ef mér vogaðist eitthvað að vera að hallmæla þessari rausnarlegu ákvörðun ráðherra.   

Góðæri þessarar bráðabirgðalausnar er lokið og nú sést glöggt að það er ómögulegt að láta sjálfsögð réttindi heyrnarlausra hvíla á forsendum reksturs ríkisstofnunar.  Rétt heyrnarlausra á forsendum táknmálsins verður að koma fyrir í lagabókstafnum og þar með viðurkenna táknmáið sem fyrsta mál heyrnarlausra, heyrnarskertra og daufblindra.  Annað eins öryggisleysi og nú ríkir er ekki lengur hægt að bjóða upp á ár eftir ár.  Nú verður menntamálaráðherra að taka sig saman og sinna þessu að einhverju ráði svo að heyrnarlausum, heyrnarskertum og daufblindum verði tryggð réttindi sín á forsendum táknmálsins í lagalegum skilningi.

 

Ég skrifaði haustbyrjun grein sem birtist í Morgunblaðinu og bar fyrirsögnina “Réttindi og skyldur táknmálsins”  Mæli ég með að menn lesi hana vilji þeir kynna sér málið.